Aleteia logoAleteia logoAleteia
piątek 29/03/2024 |
Aleteia logo
Duchowość
separateurCreated with Sketch.

Biblijne posty #3: Z właściwym przeżywaniem postu Bóg wiąże konkretne obietnice

Post

KieferPix | Shutterstock

Ks. Michał Lubowicki - 20.03.22

Dobrze przeżywany ma owocować przemianą serc, a w efekcie przemianą relacji międzyludzkich na takie, które czynią ludzi szczęśliwszymi.

Właściwie przeżywany i praktykowany post potrzebny jest nie Bogu, ale nam samym. To nam on służy i nas może uczynić szczęśliwszymi – tak indywidualnie, jak i społecznie.

Dobrowolne posty indywidualne

Do tej pory omówiliśmy Jezusowe wskazania odnośnie do postu oraz dwa czterdziestodniowe posty Mojżesza na górze Synaj i czterdziestoletni „post” Izraelitów podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej.

Ten ostatni nazwaliśmy „postem” dość umownie. Raczej przez analogię do doświadczenia Mojżesza na górze Synaj. Zaś ów dwukrotny post Mojżesza niewątpliwie był wydarzeniem szczególnym i nadzwyczajnym – w pewnym sensie „jednorazowym”, mimo swojej dwukrotności.

Z kolei Chrystusowe zalecenia odnośnie do postu wydają się dotyczyć praktyki podejmowanej dobrowolnie. W greckim oryginale Ewangelii Mateusza Pan mówi dosłownie: „Kiedy zaś pościlibyście… Ty zaś, gdy pościsz…” – co wydaje się podkreślać właśnie ów aspekt dobrowolnej indywidualnej decyzji.

Post nakazany

Dziś zatrzymamy się przy poście sformalizowanym, nakazanym i rytualnym, obrzędowym. Po raz pierwszy natykamy się na nakaz takiego postu w Księdze Kapłańskiej. Związany jest on z dorocznym Dniem Przebłagania (hbr. Jom Kippur), kiedy to składano ofiarę za popełnione w ciągu całego roku grzechy Izraela:

„Oto dla was ustawa wieczysta: Dziesiątego dnia siódmego miesiąca będziecie pościć. Nie będziecie wykonywać żadnej pracy, ani tubylec, ani przybysz, który osiedlił się wśród was. Bo tego dnia będzie za was dokonywane przebłaganie, aby oczyścić was od wszystkich grzechów. Przed Panem będziecie oczyszczeni. Będzie to dla was święty szabat odpoczynku. Będziecie w tym dniu pościć. Jest to ustawa wieczysta” (Kpł 16,29-31).

Nakaz ten zostaje powtórzony w niemal identycznym brzmieniu kilka rozdziałów dalej (por. Kpł 23,27-32). W obu tych tekstach nakaz podjęcia praktyki postu konkretnego dnia jest wyraźny i zobowiązujący, nawet obarczony sankcją za jego niezachowanie.

Jednocześnie jednak można odnieść słuszne chyba wrażenie, że mimo tak wielkiej surowości nakazu, post nie jest tu celem samym w sobie, ale stanowi element zbiorowej (to też ważne!) celebracji „dnia świętego”, który zostaje wręcz nazwany „szabatem”, a więc czasem poświęconym Bogu i należącym do Niego.

Post wspólnotowy

Z jednej strony post stanowi więc konkretną praktykę pokutną (tym jego wymiarem zajmiemy się jednak dokładniej w następnym tekście cyklu). Z drugiej zaś bardzo wyraźnie jawi się on jako dzieło/działanie zbiorowe, poprzez które społeczność wspólnym wysiłkiem przyzywa nad sobą zmiłowania Boga i Jego łaski.

Ten zbiorowy charakter postu wybrzmiewa zwłaszcza u proroka Joela, który przekazuje ludowi Bożemu następujące wskazania:

„Na Syjonie dmijcie w róg, zarządźcie święty post, ogłoście uroczyste zgromadzenie. Zbierzcie lud, zwołajcie świętą społeczność, zgromadźcie starców, zbierzcie dzieci, i ssących piersi! Niech wyjdzie oblubieniec ze swojej komnaty a oblubienica ze swego pokoju!” (Jl 2,15-16).

Posty obrzędowe, pokutne i żałobne

Ten wspólnotowy post, mający na celu zarówno „uświęcenie” konkretnego, szczególnego pod jakimś względem czasu, jak i wyproszenie zbawiennej interwencji Boga, wszedł na stałe do „repertuaru” społecznych zachowań Izraela.

I tak natrafiamy w Starym Testamencie choćby na wzmiankę o zbiorowym poście żałobnym po śmierci i pogrzebie Saula oraz jego synów (por. 1 Sm 31,11-13; 1 Krn 10,11-14); na informacje o postach podejmowanych przez lud w związku z klęskami żywiołowymi lub innymi niebezpieczeństwami (por. Jr 36,9); wreszcie na posty o charakterze pamiątkowo-żałobnym, związane z tragicznymi wydarzeniami z przeszłości.

Z Księgi Zachariasza dowiadujemy się, że oprócz Dnia Przebłagania Izraelici pościli w dziesiątym miesiącu – na pamiątkę początku oblężenia Jerozolimy przez Babilończyków; w czwartym miesiącu – na pamiątkę jej zdobycia (587 p. Ch.); w piątym – na pamiątkę zburzenia świątyni; w siódmym – na pamiątkę zamordowania namiestnika Godoliasza (por. Za 7,3; 8,19).

Bóg upomina się o sens postów

Właśnie tych wszystkich obrzędowych, nakazanych i wspólnie podejmowanych przez całą społeczność ludu Bożego postów dotyczą powtarzające się kilkukrotnie upomnienia Boga przekazywane przez kolejnych proroków. Nie negując istotnego charakteru postu jako zbiorowego obrzędu celebrowanego pod konkretną datą, Bóg bardzo konkretnie mówi o tym, co jest istotą tej praktyki – czego ma ona dotyczyć i czym owocować.

Przez proroka Izajasza Bóg odpowiada na zażalenia Izraelitów, którzy skarżą się, że ich zbiorowe posty pozostają bezskuteczne. Najpierw wskazuje na postawy, które mimo zachowania zewnętrznych oznak postu są całkowicie sprzeczne z jego sensem i celem:

„Otóż w dzień waszego postu wy znajdujecie sobie zajęcie i uciskacie wszystkich waszych robotników. Otóż pościcie wśród waśni i sporów, i wśród bicia niegodziwą pięścią. Nie pośćcie tak, jak dziś czynicie, żeby się rozlegał zgiełk wasz na wysokości. Czyż to jest post, jaki Ja uznaję, dzień, w którym się człowiek umartwia? Czy zwieszanie głowy jak sitowie i użycie woru z popiołem za posłanie – czyż to nazwiesz postem i dniem miłym Panu?” (Iz 58,3-5).

Błędem Izraelitów jest więc jedynie formalne zachowywanie przepisów postnych i wykonywanie pustych gestów – ani nie oddają oni czci Bogu, poświęcając Mu czas swojego postu (zajęci są nadal realizowaniem swoich interesów); ani nie dokonuje się w nich przemiana serca, nawrócenie, a za nimi przemiana stosunków społecznych na godne ludu mieniącego się ludem Boga.

Stąd kolejne wezwania, jakie Bóg kieruje przez proroków:

„Post, który wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać; dzielić swój chleb z głodnym, wprowadzić w dom biednych tułaczy, nagiego, którego ujrzysz, przyodziać i nie odwrócić się od współziomków” (Iz 58,6-7).

„Jeśli u siebie usuniesz jarzmo, przestaniesz grozić palcem i mówić przewrotnie, jeśli podasz twój chleb zgłodniałemu i nakarmisz duszę przygnębioną, wówczas twe światło zabłyśnie w ciemnościach, a twoja ciemność stanie się południem” (Iz 58,9-10).

Nawróćcie się do Mnie całym swym sercem, przez post i płacz, i lament. Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty!” (Jl 2,12-13).

„Wydawajcie wyroki sprawiedliwe, okazujcie sobie wzajemnie miłość i miłosierdzie. Nie krzywdźcie wdowy i sieroty, cudzoziemca i biednego! Nie żywcie w sercach waszych złości względem bliźniego!” (Za 7,9-10).

Dla kogo jest post?

U proroka Zachariasza natrafiamy także na bardzo ciekawą sugestię/stwierdzenie, „przemycone” w postaci pytania, które Bóg zadaje swojemu poszczącemu ludowi:

„Jeżeli przez siedemdziesiąt lat pościliście w żałobie w piątym i siódmym miesiącu – czy pościliście ze względu na Mnie? A kiedy jecie i pijecie – czy to nie dla siebie jecie i pijecie?” (Za 7,5-6).

W ten sposób Pan zwraca ich (i naszą!) uwagę na to, że w gruncie rzeczy właściwie przeżywany i praktykowany post potrzebny jest nie Jemu, ale nam samym. To nam on służy i nas może uczynić szczęśliwszymi – tak indywidualnie, jak i społecznie.

Post-postne obietnice

Z właściwym przeżywaniem i praktyką postu Pan wiąże konkretne obietnice:

„Wtedy twoje światło wzejdzie jak zorza i szybko rozkwitnie twe zdrowie. Sprawiedliwość twoja poprzedzać cię będzie, chwała Pańska iść będzie za tobą. Wtedy zawołasz, a Pan odpowie, wezwiesz pomocy, a On rzeknie: «Oto jestem!» (…) wówczas twe światło zabłyśnie w ciemnościach, a twoja ciemność stanie się południem. Pan cię zawsze prowadzić będzie, nasyci duszę twoją na pustkowiach.

Odmłodzi twoje kości, tak że będziesz jak zroszony ogród i jak źródło wody, co się nie wyczerpie. Twoi ludzie zabudują prastare zwaliska, wzniesiesz budowle z odwiecznych fundamentów. I będą cię nazywać naprawcą wyłomów, odnowicielem rumowisk na zamieszkanie” (Iz 58,8-12).

Świąteczny post

Wreszcie Pan zapowiada też swojemu ludowi i zwraca mu uwagę, że przychodzi taki moment, w którym post powinien zamienić się w święto. Okazuje się, że umiejętność i gotowość świętowania – wspólnotowej radosnej celebracji doświadczenia łaski Boga – jest równie ważna jak zdolność właściwego poszczenia:

„Post z czwartego, post z piątego, post z siódmego i post z dziesiątego miesiąca niech się zamieni dla narodu judzkiego w radość, wesele i święto przyjemne. Ale miłujcie prawdę i pokój!” (Za 8,19). Odkrywamy przy okazji, że dotyczące postu Jezusowe wezwanie „Ty zaś, gdy pościsz, namaść sobie głowę i umyj twarz” (Mt 6,17) wpisuje się w długą tradycję rozumienia i głoszenia właściwej praktyki postu przez proroków pierwszego Przymierza.

Ostatecznie więc Bóg wydaje się prowadzić swój lud do odkrycia praktyki postu, jako wydarzenia radosnego. Podjęcie umartwień – także, ale nie jedynie w formie obrzędowych gestów i postaw (w żadnym miejscu Bóg nie neguje ich sensu, a jedynie piętnuje ich ewentualną fasadowość) – ma owocować przemianą serc, a w efekcie przemianą relacji międzyludzkich na takie, które czynią ludzi szczęśliwszymi. Ale szczęśliwszymi  r a z e m.

Nie każdego na własny egoistyczny użytek, ale jako lud, społeczność, wspólnotę. Istotą postu jest więc przywracanie zaburzonego przez grzech wspólnotowego charakteru ludzkiej egzystencji – „na obraz i podobieństwo” Boga, który w Trójcy jest wspólnotą Miłości.

Tags:
postWielki Post
Top 10
Zobacz więcej
Newsletter
Aleteia codziennie w Twojej skrzynce e-mail