Dopalacze to – najprościej mówiąc – grupa środków psychoaktywnych (zmieniających świadomość), działających podobnie do znanych narkotyków. Odróżnia je przede wszystkim to, że choć czasem mają bardzo podobną strukturę i działanie, nie zostały dotąd wymienione na liście substancji, których produkcja, rozprowadzanie i reklama są zakazane.
To poważny problem, gdyż środków, które potencjalnie mogą działać psychoaktywnie, zarówno syntetycznych, jak i pochodzenia roślinnego, jest bardzo dużo. Ponadto nie stanowi szczególnego problemu wyprodukowanie chemicznego analogu znanej substancji, świeżutko dopisanej do państwowej listy. Stąd w niektórych państwach podjęto próby opracowania szerszej definicji substancji zakazanych, która zakończyłaby tę szczególną zabawę w kotka i myszkę.
Dopalacze mogą być przyjmowane podobnie jak narkotyki: najczęściej w formie skrętów czy kadzidełek do palenia, proszku czy tabletek, ale mogą się zdarzyć także liquidy.
Czytaj także:
Jak żyją i myślą młodzi Polacy, którzy wchodzą w dorosłość?
Skład zawsze niepewny
Dostępne dopalacze to najczęściej mieszanki kilku substancji. Nie należy się jednak po nich spodziewać opisu składu. Pierwsze pytanie, mające bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo, dotyczy tego, co naprawdę zawierają i w jakiej ilości.
Istnieją testy, pozwalające potwierdzić obecność niektórych, znanych składników. Stosuje je np. policja jako badanie wstępne (ale są też dostępne w sprzedaży). Testy te umożliwiają jednak tylko badania jakościowe, to znaczy mówią, czy dana substancja jest obecna w preparacie. Nie informują, ile jej jest. Nie mówią też nic o tym, czy nie ma w nim np. nowych, nieznanych środków, których test nie obejmuje. Ponadto trzeba pamiętać, że substancje psychotropowe, podobnie jak leki, mogą wchodzić ze sobą w interakcje, co czasem drastycznie zwiększa toksyczność.
Poważny problem stanowią domieszki. Szczególnie niebezpieczna jest domieszka fentanylu. Dr Marcin Rawicz, znany anestezjolog, przypuszcza, że właśnie ta substancja mogła być przyczyną szczególnie tragicznej serii przypadków śmiertelnych sprzed kilku lat. Fentanyl to narkotyk, stosowany np. przy krótkotrwałym znieczuleniu, ponad tysiąckrotnie silniejszy od morfiny. Nawet niewielkie przekroczenie dawki może mieć dramatyczne skutki. Tymczasem – i to trzeba koniecznie dodać – w dopalaczach dawka środka nie tylko nie jest kontrolowana, ale może się różnić w zależności od skręta czy tabletki.
Innymi słowy: dopalaczco do składu stanowi zawsze tajemnicę i ryzyko. To podstawowa trudność, jaką napotykają się lekarze, gdy przychodzi im ratować zatrutego człowieka: nigdy do końca nie wiadomo, jaki zestaw trucizn człowiek przyjął i w jakiej ilości. Czasem nie wiadomo nic. Można tylko próbować wnioskować z objawów.
Konsekwencje
Jakie mogą być konsekwencje zażycia dopalaczy? Trudno wymienić wszystkie, skoro tak różny może być skład. Najczęściej wymienia się zaburzenia rytmu serca i generalnie funkcji układu krążenia, zaburzenia oddychania, bardzo wysoką gorączkę. Niektóre środki powodują uszkodzenie nerek. Wszystkie mogą zagrozić życiu. Konsekwencją zażycia dopalaczy mogą być też objawy podobne do spotykanych w chorobach psychicznych (np. halucynacje, psychozy, długotrwałe ataki paniki).
Podsumowując: są kolorowo opakowane, mają atrakcyjne nazwy. Może się wydawać, że to „tylko” dopalacze. Tymczasem mogą działać silniej niż narkotyki, które zastępują. Są śmiertelnie groźne.
Czytaj także:
Kto i dlaczego chciał wrobić Jana Pawła II w dopalacze?
Czytaj także:
Jak oprzeć się pokusom? 5 praktycznych porad